Alles over de Spreidingswet

Hoeveel asielzoekers verblijven er in de opvang? Komen ze vanwege armoede? Is de opvang luxueus? Werken asielzoekers? Veroorzaken ze veel overlast? Het COA, krijgt regelmatig vragen over asielzoekers en hun leven in de opvang. Zeker als er een nieuwe opvang ergens van start gaat. Asielopvang is bovendien onderwerp van maatschappelijke discussie waar snel misverstanden in sluipen en feiten kunnen ondersneeuwen. Ben jij benieuwd hoe het zit met de asielopvang en wil je goed geïnformeerd het gesprek hierover aangaan? De serie ‘Wat is waar over asielopvang?’ neemt je mee in de feiten.

De Spreidingswet verplicht alle gemeenten in Nederland om opvanglocaties voor vluchtelingen te realiseren. De gemeente zoekt alvast naar geschikte en beschikbare locaties voor de duurzame opvang van vluchtelingen. De mogelijke opvanglocaties worden voorgelegd aan het COA om haalbaarheid te onderzoeken.

Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) zorgt voor de opvang van vluchtelingen in Nederland tijdens de asielprocedure. Het COA biedt onderdak, begeleiding en zorg aan vluchtelingen tijdens hun verblijf in Nederland, vanaf het moment dat zij zich melden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) tot aan het moment dat zij een definitieve verblijfsstatus hebben gekregen of moeten terugkeren naar hun land van herkomst.  Het COA zorgt voor opvanglocaties door heel Nederland, zoals asielzoekerscentra (AZC's, minimaal 250 plekken), Satelliet locaties minimaal 100 plekken en kleinschalige opvanglocaties, onder de 100 plekken. Het COA biedt vluchtelingen in de opvang ook voorzieningen zoals maaltijden, medische zorg, juridische ondersteuning en activiteiten gericht op taalverwerving en integratie.

Locatieonderzoek

Nadat een mogelijke opvanglocatie is doorgegeven aan het COA, wordt de locatie onderzocht door het COA. Een locatieonderzoek door het COA bestaat uit verschillende onderdelen om te bepalen of een locatie geschikt is voor de opvang van vluchtelingen. Hieronder staan enkele van de belangrijkste aspecten van een locatieonderzoek:

• Ruimte: De locatie moet voldoende ruimte bieden voor de opvang van asielzoekers. Er moet bijvoorbeeld genoeg ruimte zijn voor slaapkamers, sanitaire voorzieningen, eetruimtes en recreatie
• Toegankelijkheid: De locatie moet goed bereikbaar zijn voor hulpdiensten en voorzieningen zoals winkels, scholen en openbaar vervoer
• Veiligheid: De locatie moet veilig zijn voor zowel de asielzoekers als de omgeving. Er moet bijvoorbeeld voldoende toezicht zijn en er mogen geen veiligheidsrisico's zijn
• Omgevingsfactoren: Er moet rekening gehouden worden met de omgevingsfactoren, zoals geluidsoverlast en milieuvervuiling
• Beschikbaarheid van voorzieningen: Er moet voldoende toegang zijn tot voorzieningen zoals gezondheidszorg, onderwijs, en openbaar vervoer
• Maatschappelijke acceptatie: Er moet voldoende draagvlak zijn bij de lokale gemeenschap voor de opvang van asielzoekers op de betreffende locatie
• Juridische aspecten: Er moet rekening gehouden worden met eventuele juridische beperkingen en vereisten voor de locatie

Het locatieonderzoek door de gemeente en het COA heeft als doel om een geschikte locatie te vinden voor de opvang van vluchtelingen die voldoet aan de hierboven genoemde aspecten. Is de locatie geschikt, dan huurt of koopt het COA de locatie om er een opvanglocatie te realiseren en wordt er eenovereenkomst gesloten met de gemeente en/of particuliere initiatiefnemer. Lees meer over de rol en taken van het COA bij het openen van een AZC

De Rijksoverheid is verantwoordelijk voor het asielbeleid en het toezicht op de uitvoering daarvan. Dit betekent dat de Rijksoverheid onder andere bepaalt wie er wel en niet in aanmerking komen voor asiel en hoe de asielprocedure verloopt.

Opvang van vluchtelingen is tijdelijke huisvesting van mensen die asiel hebben aangevraagd en wachten op de uitkomst van hun asielprocedure. De Rijksoverheid is verantwoordelijk voor het bieden van voldoende en geschikte opvanglocaties voor deze mensen. Dit gebeurt vaak in samenwerking met gemeenten en andere organisaties die betrokken zijn bij de opvang en integratie van vluchtelingen.

Op dit moment is er een groot tekort aan opvangplekken. Het Rijk heeft de spreidingswet hiervoor aangenomen. Hiermee is het voor de gemeente een wettelijke plicht om vluchtelingen voor een langere periode op te vangen. Het gaat hier om: Wet ‘gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’, ook bekend als de spreidingswet. Lees meer over de aanpak van de Rijksoverheid 

Met elkaar zorgen voor voldoende opvang van vluchtelingen met een evenwichtigere verdeling over het land. Dat is de kern van de spreidingswet. In de wet komt vast te staan dat gemeenten medeverantwoordelijk zijn, naast het Rijk, voor de internationale en Europeesrechtelijke verplichting om opvang te bieden aan vluchtelingen. Uitgegaan wordt van samenwerking tussen gemeenten, een eerlijke en evenwichtige spreiding over het land, zoveel mogelijk vrijwillig ter beschikking stellen van opvangplaatsen en het voorkomen van crisisnoodopvang. Het creëren van een wettelijke taak voor gemeenten is onderdeel van een breed pakket aan maatregelen om uit de opvangcrisis te komen en te blijven. Lees meer op de website van de Rijksoverheid

De wet over spreiding van opvang voor vluchtelingen is begin februari 2024 in werking getreden. De Tweede en Eerste kamer ging akkoord met het wetsvoorstel.

Tijdens de asielprocedure vangt het COA vluchtelingen op in verschillende soorten opvanglocaties. De meeste vluchtelingen gaan in Nederland eerst naar Ter Apel. Daar melden ze zich bij het aanmeldcentrum van deImmigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Daarna verblijven ze in principe 3 tot 10 dagen in een centrale ontvangstlocatie in Ter Apel of Budel. Tijdens de algemene asielprocedure verblijven vluchtelingen tijdelijk in een proces opvanglocatie. Krijgen ze een verblijfsvergunning? Of gaat de IND hun asielaanvraag verder beoordelen in de verlengde asielprocedure? Dan gaan zij naar een asielzoekerscentrum. Lees meer op de website van het COA.

• Ontheemden: mensen die hun eigen land ontvluchten vanwege vervolging, oorlog of geweld, en die bescherming zoeken in een ander land
• Vluchtelingen: mensen die hun eigen land ontvluchten en asiel aanvragen in een ander land. Ze moeten aantonen dat ze vluchten voor vervolging of gevaar en in aanmerking komen voor bescherming onder internationaal recht. Asielzoekers worden tijdens de behandeling van hun asielaanvraag opgevangen in asielzoekerscentra (AZC’s)
• AMV: alleenstaande minderjarige vreemdeling: is bij aankomst in Nederland jonger dan 18 jaar (minderjarig), komt van buiten de Europese Unie (EU), is naar Nederland gekomen zonder ouder(s) of een andere persoon die het gezag over de jongere heeft
• Statushouders: mensen die een asielverzoek hebben ingediend en een verblijfsvergunning hebben gekregen (‘verblijfsstatus’). Vanaf dat moment hebben ze ook recht op een woning in Nederland
• Noodopvang: tijdelijke opvang voor asielzoekers, die vaak net zijn aangekomen in Nederland, en wachten op verdere verwerking van hun asielaanvraag. Het COA heeft op dit moment te weinig plekken. Om toch iedereen die in Nederland asiel aanvraagt op te kunnen vangen, zijn extra opvanglocaties nodig; de tijdelijke noodopvang door gemeenten
• Crisisnoodopvang: een vorm van opvang die bedoeld is voor mensen die op korte termijn en acuut een veilige plek nodig hebben omdat ze zich in een crisissituatie bevinden. Officieel is dit voor de duur van 72 uur
• Asielzoekerscentra: dit zijn speciale opvangcentra voor asielzoekers, waar ze kunnen verblijven terwijl hun asielverzoek wordt verwerkt

Na binnenkomst in Nederland worden alle vluchtelingen geïdentificeerd en geregistreerd door de vreemdelingenpolitie en de IND. De Koninklijke Marechaussee onderzoekt eventuele documenten nader. De mensen worden gecontroleerd op tbc en krijgen een medische intake.

Het is een wettelijke taak voor gemeenten om een opvanglocatie voor vluchtelingen te realiseren. Er is een tekort aan opvangplekken. Daarom is de zoektocht naar een of meer geschikte opvanglocaties in onze gemeente al gestart.

De gemeente zoekt op dit moment naar mogelijke opvanglocaties voor vluchtelingen die voor een langere periode kunnen worden ingezet. In mei worden ook inwoners opgeroepen om deel te nemen aan een klankbordgroep en mee te denken over omgevingsgerichte aandachtspunten voor een locatie. Nadat de technische en omgevingsgerichte voorwaarden en afwegingskader door de raad en het college zijn vastgesteld roepen we inwoners op om potentiële locaties te komen.

Op dit moment is nog niet bekend welke doelgroep in Teylingen wordt opgevangen. Het kan gaan om mensen van diverse leeftijden en nationaliteiten, en alleengaanden, volwassenen, kinderen en gezinnen die asiel aanvragen in Nederland. De samenstelling van de groep verandert doorlopend. Het COA spant zich in om tot een evenwichtige samenstelling van bewoners te komen. 

Het COA is verantwoordelijk voor de exploitatie van de locaties en daarmee ook voor de kosten. Zij kopen de grond of het gebouw, huren het van de gemeente, of van de eigenaar van de grond of het gebouw.

De gemeente en het COA. De gemeenteraad controleert of het besluit voor een locatie(s) ook aansluit bij de besproken en vastgestelde randvoorwaarden. Het COA besluit of de locatie geschikt gemaakt kan worden voor een opvanglocatie voor vluchtelingen. Is de locatie geschikt, dan sluit het college van de gemeente een bestuursovereenkomst met het COA.

Er wordt samen met een klankbordgroep gewerkt aan een lijst met criteria waar een mogelijke locatie aan moet voldoen. Criteria zijn o.a:

• Accommodaties (percelen met vastgoed)
• Eigendom van gemeente of van eigenaar die voor opvang openstaat
• Passend binnen bestemmingsplan 
• Op korte termijn beschikbaar 
• Op korte termijn geschikt te maken
• Op loop- of fietsafstand van voorzieningen 
• Goed bereikbaar
• Veiligheid

De bouw van een opvanglocatie kan vereisen dat er een omgevingsvergunning wordt aangevraagd.In sommige gevallen is er ook toestemming nodig vanuit de Provincie. Hiervoor is het COA ook verantwoordelijk om dit bespreekbaar te maken en om een vergunnning te verkrijgen. Een omgevingsvergunning is een vergunning die nodig is voor bepaalde activiteiten die invloed hebben op de fysieke leefomgeving, zoals het bouwen van een nieuw gebouw of het veranderen van een bestaand gebouw.

Als het COA een geschikte locatie vindt, zal het COA in overleg gaan met de gemeente om te bepalen of er een omgevingsvergunning nodig is voor de bouw of verbouwing van het gebouw. In sommige gevallen kan het COA ook zelf verantwoordelijk zijn voor het aanvragen van de omgevingsvergunning.

Als er een omgevingsvergunning nodig is, moet het COA een aanvraag indienen bij de gemeente. De gemeente beoordeelt de aanvraag en bepaalt of de locatie voldoet aan de vereisten en regelgeving op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid, gezondheid en milieu. Als de aanvraag wordt goedgekeurd, kan het COA beginnen met de bouw van een opvanglocatie voor vluchtelingen. De precieze procedures en vereisten voor een omgevingsvergunning kunnen verschillen per gemeente en per situatie.

Wanneer een gemeente geen locatie aandraagt, kan het zijn dat het Rijk zelf op zoek gaat in die gemeente. En wanneer zij dan wel een locatie vinden die zij geschikt vinden, kan het Rijk – met de spreidingwet – een aanwijzing geven en is de gemeente verplicht om mee te werken.

Zodra in de gemeente het besluit is genomen voor het realiseren van een opvanglocatie worden de direct omwonenden geïnformeerd per bewonersbrief met een uitnodiging voor een (inloop)bijeenkomst. Ook zal  deze webpagina worden aangevuld met meest actuele informatie. Ook met veel gestelde vragen en antwoorden over de locatie, de duur van het verblijf en hoe de opvang en het verblijf wordt georganiseerd.

Nee. Het is dus niet de vraag of er een opvanglocatie komt, maar vooral de manier waarop. Inwoners raadplegen we bij het ophalen van mogelijke locaties en bij het ‘hoe’. Denk aan de verdere uitwerking en invulling van een locatie. De leefbaarheid, dagbesteding en veiligheid rondom een opvanglocatie. Dat gaat ook om onder andere verkeer/(loop)routes, de inrichting van de buitenruimte (bankjes, hagen, fietsenstalling), organisatie van het op te richten opvanglocatie, wenselijke communicatie, waar kunnen inwoners terecht met vragen, ideeën, werkgelegenheid en zo verder. 

Als in het najaar een mogelijk geschikte locatie is gevonden, krijgen (direct-) omwonenden een uitnodiging voor een (inloop)bijeenkomst. Verder plaatsen we nieuwe informatie op de website en zetten we de aankondiging van de informatieavond op de gemeentelijke pagina in weekbladen.

Van de samenwerkende gemeenten in de regio Holland Rijnland wordt verwacht dat zij locaties klaar maken voor de opvang van vluchtelingen. Dit aantal wordt volgens de Spreidingswet als volgt verdeeld over de gemeenten:

• Teylingen              252
• Lisse                       140
• Hillegom                135
• Noordwijk             275        
• Katwijk                   398
• Oegstgeest           179        
• Voorschoten        167        
• Leiden                   619
• Leiderdorp           173
• Alphen ad Rijn     686
• Zoeterwoude       64
• Kaag en Braasem 179
• Nieuwkoop           188    
      

In onderling overleg kunnen de aantallen anders worden verdeeld over de gemeenten.

Op dit moment weten we nog niet welke locaties in aanmerking komen. We starten met de zoektocht naar locaties. Nadat er een definitieve locatie is gevonden zal het COA controleren op haalbaarheid.

April

Initatieffase: gesprek met raad op 15 en 25 april over criteria en oproep deelname klankbordgroep.

Mei

Definitiefase; klankbordgroep sessies op 15, 22/29 mei en/of 5 juni over lijst criteria.

Juni

Ontwerpfase: Vaststelling college criteria en afwegingskader en oproep aan inwoners aandragen potentiële locaties. 

Juli

Ontwerpfase: Toetsing locaties door gemeente en COA.

Augustus

Ontwerpfase: Inwoners waarvan locatie is afgevallen krijgen schriftelijke terugkoppeling. 

September/oktober

Voorbereidingsfase: Besluit op voorkeurslocatie opvanglocatie, voorleggen aan de raad. Bestuursovereenkomst opstellen tussen gemeente en COA.

november/december

Realisatiefase: COA – en start participatie met direct omwonenden over uitwerking en invulling van de locatie.